ვარიაციული მარჯა და დეპოზიტური მარჯა

157 ნახვა

დეპოზიტური მარჯა – არის ინსტრუმენტი, რომელიც გამოიყენება ფიუჩერსულ ბირჟებზე საკრედიტო მხარით ვაჭრობის დროს.

მხარის ეფექტის არსი მდგომარეობს იმაში, რომ ფიუჩერსის ყიდვის დროს საბროკერო ანგარიშზე უნდა იყოს მხოლოდ იმდენი თანხა, რამდენიც საჭიროა საგარანტიო უზრუნველყოფისათვის (საგარანტიო უზრუნველყიფა – სუ), ანუ საბაზო აქტივის ღირებულების 1-20%. ეს თანხა “იყინება” ანგარიშზე პოზიციის გახსნისთანავე და მას სადეპოზიტო მარჯა ეწოდება. სადეპოზიტო მარჯის გამოყენებით შესაძლებელია ვიყიდოთ ფიუჩერსი, რომლის ღირებულება 5-100-ჯერ მეტია, ვიდრე დეპოზიტზე არსებული თანხა.

ბირჟას აქვს უფლება ცვალოს საგარანტიო უზრუნველყოფის განაკვეთი. აღსანიშნავია, რომ ამან შესაძლებელია გავლენა იქონიოს თავად კონტრაქტის ღირებულებაზე. სუ განაკვეთის გაზრდა ზოგჯერ ფიუჩერსული კონტრაქტის ფასის კლებას იწვევს. ეს ხდება იმიტომ რომ ბაზრის წვრილ მოთამაშეებს არასაკმარისი თანხა გააჩნიათ სადეპოზიტო მარჯის გადაფარვისათვის, ამიტომ ისინი ხურავენ პოზიციებს, რაც თავის მხრივ იწვევს ფასების მკვეთრ ვარდნას.

ვარიაციული მარჯა – დაერიცხება ანგარიშს ყოველდღიურად კლირინგის შედეგების მიხდვით. ეს არის სწორედ ის მოგება ან წაგება, რომელიც ემატება ან აკლდება ანგარიშს.

არ დაგვავიწყდეს: ფიუჩერსულ ანგარიშზე (საინვესტიციო ანგარიშისაგან განსხვავებით, სადაც აღირიცხება აქციები) არ არსებობს ღია პოზიციებზე არარეალიზებული მოგების ან წაგების ცნება. მთლიანი სავაჭრო დღის მოგება/წაგება ემატება/აკლდება ანგარიშს დადებითი/უარყოფითი ვარიაციული მარჯის სახით. ამ პროცესის რეზულტატია ანგარიშზე დარჩენილი სახსრების ნაშთი და პოზიციების “გადაფასებული ღირებულება”.

პოზიციების ასეთი გადაფასება სპეკულანტებისათვის გაცილებით ამარტივებს საკუთარი ვალდებულებებისგან განთავისუფლების პროცესს ნებისმიერი კონტრაქტის დახურვის დროს. იმ შემთხვევაში, რომ გადაფასების (ვარიაციული მარჯის დარიცხვა) პროცესი არ ყოფილიყო, მაშინ სპეკულანტები ვალდებული იქნებოდნენ მომავალში ეყიდათ ან გაეყიდათ იგივე რაოდენობის საბაზო აქტივი. ხოლო ასეთი სპეციფიკაციის მიხედვით სპეკულანტი მყისიერად იღებს მოგებას ან წაგებას, ხოლო ბირჟა იადვილებს ფუნქციონირების პროცესს იმითი, რომ “ახსოვს” მხოლოდ ის თუ რამდენი და ვის აქვს ვალდებულება, ხოლო “ავიწყდება” ის თუ რა ფასად ივაჭრებოდა იგი გასულ პერიოდში. ამიტომ გამოდის, რომ ბაზრის ყველა მონაწილეს აქვს ერთნაირი ვალდებულების ერთნაირი ფასი, რომლებიც თავის მხრივ თანაბარია საანგარიშო ფასით.

გადაფასების არსის მაგალითი:

დავუშვათ, ვიყიდეთ აქციები. ეს აქციები ჩაირიხა ჩვენ ანგარიშზე დეპოზიტარიუმში, დეპოზიტიდან შესაბამისად ჩამოჭრილი თანხის სანაცვლოდ. მანამ სანამ აქციები ინახება ჩვენთან, მათი ფასი მერყეობს – ბაზარზე არსებული ვითარებიდან გამომდინარე ხან იზრდება, ხან მცირდება. თუ ფასი აქციებზე საკმარის დონეზე გაიზარდა (ჩვენი აზრით და გათვლებით), მაშინ შეგვიძლია მათი გაყიდვა და შესაბამისად საბროკერო ანგარიშზე დავაფიქსიროთ ჩვენი მოგება.

სწრაფ ბაზარზე აღრიცხვიანობა აბსოლუტურად სხვანაირად წარმოებს. ვინაიდან ფიუჩერსი არა აქტივი, არამედ ჩანაწერია გარიგების შესახებ და ფიუჩერსულ კონტრაქტებზე მუშაობის დროს ფული ჩვენი საბროკერო ანგარიშიდან კი არ ჩამოიწერება, არამედ იბლოკება, საგარანტიო უზრუნველყოფის გათვალისწინებით სადეპოზიტო მარჯის სახით.

ვაჭრობის დახურვის დროს საკლირინგო პალატის მიერ ხორციელდება კლირინგი, ანუ პოზიციების გადაფასება და ვარიაციული მარჯის (რეგისტრში – “თავისუფალი სახსრები”) შესაბამისად ჩამოწერა ან დარიცხვა. თუ ვარიაციული მარჯა ჩამოიწერება, მაშინ თავისუფალი სახსრები არასაკმარისია და ანგარიში მინუსიანი ხდება. სპეკულანტი ვალდებულია ან შეავსოს არასაკმარისი თანხა, ან დახუროს ზოგიერთი პოზიცია მომავალი სავაჭრო დღის დახურვამდე.

განვიხილოთ საკლირინგო კომპანიის მიერ, ფიუჩერსზე ვარიაციული მარჯის დაანგარიშების მაგალითი რომელიმე “X” სააქციო საზოგადოების მაგალითზე:

ანგარიშზე არსებული თავისუფალი სახსრები – 5 000 აშშ დოლარი;
საგარანტიო უზრუნველყოფის (სუ) საბაზო ოდენობა – 15%;
გასული სავაჭრო დღის დახურვის საანგარიში ფასი – (18:00 სთ.) 22 000 აშშ დოლარი;
კონტრაქტის სადეპოზიტო მარჯა – 3 300 აშშ დოლარი;

მიმდინარე სავაჭრო დღის (სავაჭრო სესიის) დასაწყისში აქციის ფასი დაეცა, რაც შესაბამისად აისახა ფიუჩერსის ფასზე – ვთქვათ იგი უკვე 21 000 აშშ დოლარი ღირს. ასევე ჩავთვალოთ, რომ ფიუჩერსი ვიყიდეთ სავაჭრო სესიის დასაწყისში, ამავე დროს 1 150 აშშ დოლარი (21 000-ის 15%) გაიყინება ჩვენ ანგარიშზე სადეპოზიტო მარჯის სახით, ხოლო 1 850 აშშ დოლარი იქნება ანგარიშზე არსებული თავისუფალი სახსრები.

სავაჭრო სესიის განმავლობაში ფიუჩერსის ფასი გაიზარდა და შუალედური კლირინგის მომენტში 14:00 საათზე, იგი 23 000 აშშ დოლარი ღირს. კლირინგის დროს ვაჭრობა ჩერდება მცირე ხნით -ხდება ვალდებულებების შედარება, საგარანტიო უზრუნველყოფის (სადეპოზიტო მარჯის) გადაფასება/გადაანგარიშება, ვარიაციული მარჯის დარიცხვა და ჩამოწერა.

ფიუჩერსის ფასის სხვაობამ შეადგინა 2 000 აშშ დოლარი (23 000 – 21 000). ეს არის ვარიაციული მარჯა. კლირინგის შედეგების მიხედვით, ჩვენი დეპოზიტი გახდება 7 000 აშშ დოლარი (დეპოზიტის თავდაპირველი რაოდენობა 5 000 აშშ დოლარი იყო, რასაც ფიუჩერსზე ფასის სხვაობა – 2 000 აშშ დოლარი დაემატა). პარალელურად დაანგარიშებული იქნება ფიუჩერსული კონტრაქტის დეპოზიტური მარჯის ახალი მნიშვნელობა, რომელიც მისი ახალი ფასიდან და საგარანტიო უზრუნველყოფიდან გამომდინარეობს და ისევ 15%-ის ტოლია. მაშასადამე, სადეპოზიტო მარჯა იქნება 23 000 x 0.15 = 3 450.

ამრიგად, შუალედური კლირინგის დასასრულს ანგარიშზე გვექნება 7 000 აშშ დოლარი, საიდანაც 3 450 აშშ დოლარი სადეპოზიტო მარჯა გახდება. ანგარიშზე არსებული თავისუფალი სახსრები კი 3 550 აშშ დოლარის ოდენობის იქნება. მაშასადამე, თავისუფალი სახსრებით კიდევ ერთი ფიუჩერსული კონტარქტის ყიდვა შეგვიძლია.

რა თქმა უნდა, დამწყებ ტრეიდერს აღწერილი პროცესი ჩახლართულად მოეჩვენება, თუმცა გარკვეული პრაქტიკის შემდეგ, ვარიაციული მარჯის ჩამოწერის და დარიცხვის მომენტი უფრო ღრმად ჩაჯდება გონებაში.

***

***

***

***

რეკომენდებული ფორექს ბროკერი.